Nhu cầu sử dụng RPG-7, SPG-9 của Ukraina và khả năng hợp tác với Việt Nam

Thực trạng công nghiệp quốc phòng của Ukraina hiện nay 

Sau Hội nghị Belaveskaia Pusha vào tháng 12 năm 1993, quân đội Ukraina được thừa hưởng sức mạnh quân sự khổng lồ. Nền công nghiệp quốc phòng được đánh giá đứng thứ tư trên thế giới sau Mỹ, Nga và Trung Quốc với đội ngũ sỹ quan, cán bộ khoa học - kỹ thuật quân sự hùng hậu và các xí nghiệp công nghiệp quốc phòng mạnh. Ukraina nhận được khoảng 700 xí nghiệp công nghiệp quốc phòng, có khả năng sản xuất hầu như tất cả các loại phương tiện kỹ thuật quân sự. 

Nhưng hơn hai mươi năm qua, điều dễ thấy là Ukraina luôn là một quốc gia xuất khẩu vũ khí lớn. Để bù đắp cho nền kinh tế yếu, nhiều khiếm khuyết, nền công nghiệp quốc phòng của nước này đã không phát triển được gì nhiều mà chỉ bán tháo đi những thành quả được thừa kế từ Liên Xô. Thậm chí, công nghiệp quốc phòng của Ukraina còn gặp nhiều scandal tai tiếng như việc không thực hiện được hợp đồng cung cấp BTR-4 cho Iraq do chất lượng sản phẩm quá tồi. Các hợp đồng khác với các nước Trung Á và Trung Đông cũng bị hủy bỏ. Chỉ còn dự án hợp tác với Thái Lan trong việc cung cấp xe tăng T-84 là dự án lớn nhất mà nền công nghiệp quốc phòng Ukraina đang thực hiện. Đến nay Thái Lan đã nhận được khoảng 31 chiếc T-84 trên tổng số 49 chiếc đặt hàng, tuy vậy cũng không có gì đảm bảo được chất lượng của lô hàng này. 

Với năng lực kinh tế yếu, việc duy trì một nền công nghiệp quốc phòng đồ sộ như vậy là quá sức đối với Ukraina. Hơn nữa, những biến động chính trị lớn, đặc biệt là hai cuộc khủng hoảng chính trị năm 2004 và 2014 đã khiến Ukraina không thể duy trì và phát triển được nền công nghiệp quốc phòng của mình. 

Tính đến trước cuộc khủng hoảng chính trị dẫn đến cuộc chiến tại khu vực miền Đông nước này năm 2014, thực lực của nền quốc phòng Ukraina đã giảm chỉ còn 1/3 so với thập niên 90 của thế kỉ trước. Đến tháng 1/2013 Ukraina còn: 2.311 xe tăng, 3.782 xe bọc thép, 3.101 khẩu pháo, 507 máy bay chiến đấu, 121 máy bay lên thẳng tấn công. Nhưng thực tiễn còn duy trì sử dụng được bao nhiêu thì câu trả lời đã có một năm sau đó. Sau cuộc đảo chính năm 2014 và cuộc chiến với lực lượng dân quân Donetsk và Lugansk sau đó khiến năng lực quốc phòng của nước này tiếp tục tụt dốc thảm hại. Cuộc chiến ở miền Đông Ukraina đã cho thấy sự yếu kém của quân đội Ukraina. Không quân và hải quân gần như bị vô hiệu hóa, không có năng lực hỗ trợ lục quân trong chiến tranh. Trong khi đó, lục quân Ukraina hầu như chưa từng chiếm được ưu thế trước lực lượng dân quân còn non yếu của Donetsk và Lugansk dẫn đến thất bại lớn tại Debaltsevo tháng 2 năm 2015. 

Điều đó cho thấy, nền công nghiệp quốc phòng tại thời điểm này đã suy yếu đi rất nhiều, không còn khả năng phục vụ cho quân đội trước những nhu cầu cấp thiết của chiến tranh. 

Nhu cầu sử dụng RPG-7 và SPG-9 đối với lục quân Ukraina 

Quân đội Ukraina hiện nay đang gặp khủng hoảng một cách toàn diện. Việc phục hồi không quân và hải quân ở thời điểm này là một vấn đề khó nếu không muốn nói là bất khả thi. Mặt khác, trong quan điểm của chính quyền Kiev hiện nay, đối thủ trước mắt của họ chính là lực lượng dân quân miền Đông. Xa hơn nữa, chính phủ của Tổng thống Poroshenko coi Nga là đối thủ chiến lược của mình. Với lực lượng còn non trẻ, chưa thực sự phát triển chính quy của phía miền Đông, Donetsk và Lugansk cũng buộc phải tập trung ưu tiên phát triển lục quân, trong đó có việc phát triển mạnh lực lượng tăng - thiết giáp của mình. Do vậy, yêu cầu trước mắt đối với Ukraina là phải có biện pháp khắc chế định hướng phát triển của đối phương, dẫn đến việc bổ sung vũ khí chống tăng cá nhân cũng như cấp tiểu đội là điều tất yếu. 

Hiện nay, Ukraina vẫn chủ yếu sử dụng tên lửa chống tăng 9K111 Fagot. Đến năm 2017, lục quân Ukraina bắt đầu được bổ sung trang bị các hệ thống tên lửa chống tăng Stugna-P và Corsar với số lượng hạn chế khiến chiến thuật chống tăng - thiết giáp của bộ binh trở nên nghèo nàn, hiệu quả không được đảm bảo. Cũng từ năm 2017, Ukraina vừa bắt đầu sản xuất súng chống tăng RPG-M7 (một phiên bản RPG-7 của Ukraina) vừa mua của Mỹ một lô súng chống tăng gồm 2 phiên bản PSRL-1 và PSRL-2, đây là hai phiên bản “RPG-7 kiểu Mỹ”. Phần nào có thể đáp ứng được kì vọng của lục quân nước này trong vấn đề cơ động tác chiến chống tăng. Nhưng như vậy vẫn là chưa đủ, để có thể chiếm ưu thế trong tác chiến, Ukraina cũng cần có những giải pháp chống tăng mạnh và hiệu quả hơn, đơn cử như súng không giật chống tăng SPG-9. Do đó, có thể thấy, tiềm năng sử dụng RPG-7 và SPG-9 để đáp ứng những yêu cầu tác chiến của lục quân Ukraina là rất lớn

Như đã nói, với một nền kinh tế yếu như Ukraina hiện tại, việc đầu tư một cách phân tán với nhiều dự án khác nhau sẽ là một gánh nặng đối với đất nước này. Do vậy, việc tìm kiếm đến một đối tác bên ngoài trong việc cung cấp RPG-7 hay SPG-9 sẽ mang tính khả thi hơn. Những nước có thể đáp ứng được nhu cầu về hai loại vũ khí này cho Ukraina bao gồm các nước SNG, Trung Quốc, Mỹ (với hai phiên bản PSRL-1, PSRL-2 được coi là “RPG-7 kiểu Mỹ”) và cả Việt Nam. 

Khả năng cung cấp RPG-7 và SPG-9 cho Ukraina từ Việt Nam 

Súng chống tăng cầm tay RPG-7 là loại vũ khí chống tăng có tính cơ động rất cao, trở thành súng chống tăng cá nhân được sử dụng phổ biến nhất trên thế giới. RPG-7 có đường kính nòng 40mm, sử dụng các loại đạn xuyên phá như PG-7, PG-7V, PG-7VM, PG-7VL, PG-7VR, TBG-7V hay các đạn nổ phá sát thương như OG-7, OG-7A cùng một số loại đầu đạn khác có đường kính đạn từ 70-105mm. 

SPG-9 là súng chống tăng không giật, nòng trơn. Súng có giá đỡ 3 chân có thể tháo dời khi hành quân (bản nâng cấp của SPG-9 là SPG-9D có 2 bánh xe trang bị cho lính dù). Súng có tầm bắn hiệu quả qua kính ngắm: 1300m, tầm bắn tối đa 4500m, cỡ nòng 73mm, sử dụng các loại đạn như: đạn xuyên lõm PG-9V, PG-9VS và đạn nổ phá OG-9V. 

Hai loại vũ khí này hiện nay Việt Nam đều đã tự chủ được việc sản xuất cả súng và đạn, có thể đáp ứng được nhu cầu tác chiến trong nước, thậm chí hoàn toàn có thể nghĩ đến việc xuất khẩu. Tuy nhiên khả năng Ukraina đưa ra một lời đề nghị cho phía Việt Nam trong việc mua hai loại vũ khí này là không cao, bởi nhiều yếu tố: 

Thứ nhất, Ukraina vẫn chìm trong tình trạng trì trệ sau khủng hoảng, từ vị trí nền kinh tế thứ 56 thế giới tính theo GDP năm 2013 tụt xuống trở thành nền kinh tế đứng thứ 64 năm 2016. Thu nhập bình quân đầu người giảm còn khoảng 2.200$, lạm phát đã ở trên mức 40%. Việc tăng chi tiêu cho quốc phòng trở thành một áp lực lớn đối với Chính phủ Kiev. 

Thứ hai, tuy nền công nghiệp quốc phòng của Ukraina bị suy giảm đáng kể, song thời điểm này đang là lúc chiến sự ở miền Đông Ukraina lắng xuống, nước này vẫn có khả năng tự trang trải để giải quyết vấn đề trước mắt bằng nhiều cách. Thậm chí là “tái chế” các vũ khí cũ của mình hoặc nhận viện trợ, hay chịu sức ép từ nguồn cung cấp vũ khí của Mỹ và các nước đồng minh NATO. 

Về phía Việt Nam, cho dù Ukraina có đưa ra một lời đề nghị mua sắp RPG-7 và SPG-9 thì khả năng Việt Nam đồng ý là gần như không có. Trong quan điểm ngoại giao của mình, Việt Nam giữ vững lập trường “không bao giờ liên minh, liên kết với một nước khác để chống lại nước thứ ba, không đi với nước này để chống nước kia”. Trong hoàn cảnh, cuộc xung đột vũ trang với lực lượng miền Đông của nước này có liên quan tới lợi ích của cả Nga, đồng thời Ukraina đã cắt đứt quan hệ và quay sang đối đầu với Nga, tất nhiên Việt Nam không thể vì một lợi ích nhỏ mà đánh mất mối quan hệ chiến lược, toàn diện, hữu nghị truyền thống với Nga được. 

Như vậy, xét theo cả hai chiều từ phía Ukraina và từ phía Việt Nam, khả năng cho thương vụ mua bán này gần như ít có khả năng xảy ra. Ukraina không có cách nào khác ngoài việc tự giải quyết vấn đề của mình, hoặc tiếp tục lún sâu trong quỹ đạo ảnh hưởng của Mỹ và các nước đồng minh NATO.

Hoàng Hải, Cử nhân Khoa học lịch sử